Eén van de zes wiskunde-domeinen voor het jonge kind is ‘Getallen: Bewerkingen’, hieronder vind je meer informatie over dit domein, hoe je doelen uit dit domein in het spontane spel van kinderen kunt herkennen én hoe je de nieuwsgierigheid van kinderen kunt prikkelen in hun spel om ontwikkeling in dit domein te stimuleren.
Domeinbeschrijving Getallen – bewerkingen
Bij bewerkingen gaat het om optellen, aftrekken, splitsen, vermenigvuldigen en delen. Jonge kinderen verkennen deze bewerkingen met getallen in spontane spelsituaties waar ze hoeveelheden verkennen. De objecten waaruit de hoeveelheid bestaat worden samengenomen, gesplitst, verminderd, opgedeeld, enzovoorts. Afhankelijk van hoe het spel verloopt, ontstaat de noodzaak om dit handelen met hoeveelheden te communiceren. Denk daarbij aan een kleuter die vijf geworden is en afwisselend vier en vijf vingers opsteekt om te laten zien dat het één jaar ouder geworden is.
Spontaan spel ondersteunt kinderen om de bewerkingen te verkennen. Dit gebeurt als het kinderen nieuwsgierig maakt naar het veranderen van hoeveelheden en rangordes, gaan ze verder op onderzoek. Dit onderzoek richt zich op hoe je dergelijke veranderingen verwoordt, bijvoorbeeld als er twee kindjes in de huishoek zitten en er komen er nog drie bij, dan zijn het er vijf. Kinderen kunnen dan vaststellen dat dat niet mag, want er mogen niet meer dan vier kinderen in de huishoek. Er moet dus een kindje zoeken naar een andere plek om te spelen. Het onderzoek richt zich op die manier ook op hoe getalsmatige beschrijvingen kunnen helpen problemen te beschrijven en op te lossen. De resultaten hiervan worden op verschillende manieren non-verbaal en verbaal gecommuniceerd, bijvoorbeeld als: ‘Jij mag niet meer, want jij bent vijf en het mag maar vier.’ Kinderen zijn pas later in staat om bevindingen te beschrijven met bewerkingen.
Doelen bij peuters
Kinderen stimuleren tot
- verkennen van werken met (verschillende) hoeveelheden en hoe je daarover verbaal en non-verbaal communiceert.
Doelen bij kleuters
Kinderen stimuleren tot
- verkennen van veranderingen van hoeveelheden en hoe je daarover verbaal en non-verbaal communiceert;
- experimenteren met de bewerkingen optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen, en hoe je communiceert over je aanpak en het resultaat daarvan.
Hoe zie je dit terug in spontaan spel?
Kinderen herkennen getalrelaties aan het eigen lijf, bijvoorbeeld vijf vingers links en vijf vingers rechts maken samen tien vingers, zingen telliedjes, waarin er sprake is van verandering en houden de stand bij tijdens spelletjes. Als zij met bijvoorbeeld kralen, knopen, doppen of duplo spelen sorteren zij die nogal eens op een of meer specifieke kenmerken. Vaak is er een reden om het resultaat hiervan te communiceren, bijvoorbeeld als er een ketting wordt gemaakt met telkens twee rode kralen en drie witte.
Kinderen herkennen getalbeelden, zoals die op de dobbelsteen. Ook vullen kinderen in een groepje aan tot een gewenst getal of om eerlijk te verdelen, leven naar regels die zijn beschreven in getallen – niet meer dan vier kinderen in de huishoek – en onderhandelen over ‘geld’ in een winkelcontext. Kinderen bediscussiëren waarom zijzelf of anderen geen eerlijk deel gekregen hebben en bedenken dat eerlijk verdelen van etenswaar soms betekent dat je iets moet ‘breken’.
Consequenties voor de inrichting van de speelleeromgeving
Daag kinderen uit met materialen en spelcontexten die vragen om te handelen met ‘getallen’. Denk daarbij aan losse ongestructureerde hoeveelheden als kralen, knopen, doppen en duplo. Handelen met getallen wordt ook gestimuleerd in een winkelcontext, kassa, weegschalen, keuken/recepten of restaurant. Zorg voor materialen en spelcontexten waarbij het voor de hand ligt om hoeveelheden of aantallen te veranderen, zoals bij recepten, prijs en boodschappen, en maak het mogelijk om dit op een zelfgekozen wijze bij te houden, door te voorzien in schrijfwaren, invulkaarten en stempels.
Hanteer tevens regels aan de hand van (onder meer) getallen in de klas, zodat kinderen bijvoorbeeld medeverantwoordelijk zijn voor het ordenen en controleren van de compleetheid van het materiaal.